Шматвяковыя галіны над зямлёй

Лепшы адпачынак – на роднай зямлі. І нават калі вас вабіць далёкае мора, горы і пляжы; калі вы любіце падарожнічаць – раю наведаць Светлагорскі раён. Тут, у заказніку “Выдрыца”, ля вёскі Судавіца, столькі цікавага…

У гасцей заказніка вялікім попытам карыстаюцца экалагічныя маршруты. Напрыклад, зялёны водна-пешы маршрут «Волат урочышча Цясноўля». Гэта дарога да ўнікальнага дуба. Для даведкі: працягласць маршруту па вадзе складае 2 км і каля 2 км пешшу. З сабой рэкамендуецца браць пітную ваду, непатрэбны абутак (навошта – сачыце па тэксце), рэпелент і добры настрой.

Адпраўляемся. Пасадка ў маторную лодку – і кароткі шлях па маляўнічым рэчышчы ракі Бярэзіны, дарога суправаджаецца расповедам інструктара аб рачной фауне. Выхад на бераг – тут пачатак пешага маршруту. Пакідаем непатрэбныя рэчы ў зацішным мястэчку, пераабуваемся – і наперад.

Першы прыпынак – стэнд з апісаннем рэдкіх жывёл, якія насяляюць тэрыторыю заказніка. Карысная і цікавая інфармацыя, веданне якой неабходна кожнаму чалавеку. Думаю, атрымаўшы яе, людзі пачнуць звяртаць увагу на навакольны свет, таму што словы правадыра "Гэтых птушак на нашай тэрыторыі засталося ўсяго некалькі пар, і ўсё дзякуючы гаспадарчай дзейнасці чалавека" – прымушаюць задумацца аб няўстойлівасці раўнавагі ў прыродзе.

Цяпер адпраўляемся ў шлях па ледзь прыкметнай дарожцы. Па баках – затапляемая ў разводдзе пойма ракі, напоўненая сваім схаваным мікрасветам. Вакол носяцца стракозы, у калені раз-пораз удараюцца конікі. Павольна праплываюць заліўныя лугі, пахне жаўцякамі святаянніка, піжмы, баркуну, дзівасілу вербалістага ўперамешку з дзікім фіялетам і сінню цыкорыя, мышынага гарошку, дэльфініуму і беласнежнага крываўніка.

Па дарозе можна паласавацца дзікім шчаўем, яблыкамі, грушамі-дзічкамі. Правадыр строга забараняе каштаваць штосьці з раслін і грыбоў, падобных да ядомых. 

Праз пару соцень метраў лугавая пышнасць змяняецца лесам. Ён не просты, а змешаны. Дуб, хвоя, ліставыя пароды атачаюць сцяжынку, напаўняючы лёгкай сумессю дзіўных пахаў. Правадыр адразу папярэджвае: “Мядзведзяў, ваўкоў, ліс і дыназаўраў у лесе няма” – чым выклікае агульны смех.

У лесе мільгаюць шапкі мурашнікаў, праз сцежку перабягаюць шустрыя яшчаркі. Суправаджаючы прапануе ўсім пастаяць босымі нагамі ў астраўку зялёнага моху, што завецца палевіком звычайным. Адважваюцца не ўсе. Хтосьці асцерагаецца, што ў моху могуць быць небяспечныя казуркі. Можна толькі пасмяяцца з дзецей мегаполіса. Я не баюся. Стаю пад насцярожанымі поглядамі няверуючых, атрымліваючы асалоду ад прахалоды маленькіх атожылкаў раслін, што прыемна абляпілі ступні. 
Сонца хаваецца за шатром дрэў, слых напаўняецца спевам птушак і шолахам іголак і лістоты. Рэлакс.

Прайшоўшы яшчэ пару соцень метраў, спыняемся ля сцяны хмызняку, уваходзім у яго па ледзь прыкметнай сцяжынцы скрозь высачэзную крапіву – і трапляем у адно з самых цікавых месцаў – балота. Не палохайцеся, яно доўжыцца ўсяго метраў пяць. Вось для праходжання яго і патрэбен стары абутак.

Інструктар пераадольвае бруд першым, і прытым басанож. Кажа, што так яму больш падабаецца, але мы, як жыхары горада, ўсё ж ідзём у бруд у абутку. Вузкі праход напаўняецца захопленымі воклічамі, хлюпаннем вады і мноствам пытанняў. «П’явак няма, змей няма, рыба ёсць, гусеніцы могуць быць, павукі не кусаюцца, акул няма, кракадзілаў і дзве анаконды разам з бегемотам нядаўна вылавілі і адправілі ў Афрыку», – парыруе праваднік.

Праходзім экстрэмальны адрэзак – і выходзім зноў на заліўны луг. Луг не просты – трава і асака ў некаторых месцах амаль з чалавечы рост. Ідзём след услед за правадніком. Верхавіны травы казычуць вушы, у адным месцы расліннасць нават вышэй за галаву. Усе прысутныя заціхаюць, вакол толькі шум казурак і дыханне ў патыліцу суседзяў.

Адчуванне яшчэ тое, адразу ўспамінаюцца страшылкі пра дзікіх жывёл, якія выскокваюць з джунгляў. Але як ні чакалі, ніхто ніадкуль не выскачыў і ні на кога не напаў. Са здарэнняў была толькі сустрэча са стварэннем, што назірала за прышэльцамі, седзячы на сцябле – гэта быў вялікікі карычневы смоўж.

Тут рэальныя дзікія беларускія джунглі... Выйшаўшы з іх, рэзка трапляем у падлесак, дзе сярод невялікіх хвой на зямлі назіраем былое месца лежні кабаноў. Аповяд правадыра пра іх статкавы лад жыцця зацікаўлівае слухачоў. Прыходзіць думка, што мы, жыхары гарадоў, якія звыкнуліся да камфорту, проста забываем пра тое, што ведалі нашы дзядулі і бабулі пра навакольны свет. Шкада: тое, што для нашых продкаў было натуральным, для нас становіцца навінкай. Гэта плата за тэхнічны прагрэс.

Нечакана інструктар спыняе групу і аб’яўляе: "Зрабіце крок – і вось дуб". З-за хмызняка пакуль нічога не відаць. Праходзім па кірунку, паказанаму яго рукой, тры-чатыры крокі – і раптам бачым дуб.

Ён і сапраўды волат. На вялікай пляцоўцы, засланай толькі тоўстым пластом дубовага лісця, велічна ўзвышаецца велізарны дуб. Усе задзіраюць галовы ўверх, каб убачыць яго крону, але яна губляецца недзе ў небе. Промні сонца рэжуць вочы. Кудысьці нават зніклі назойлівыя камары. Разышоўшыся па пляцоўцы, у цішыні, пад купалам каравых галін дуба група ўважліва слухае суправаджаючага. Ён пераказвае мясцовую легенду аб гэтым лясным доўгажыхары.

Аказваецца, дуб-волат не просты, а чарадзейны. Па павер’ях мясцовых жыхароў, ён з’яўляецца захавальнікам здароўя дзяцей... Пераказваць легенду не буду – прыйдзеце да дрэва – і самі пачуеце. 

Праваднік параіў звярнуцца да дрэва з якой-небудзь патаемнай просьбай. Адзінае, што не варта прасіць у дрэва – гэта матэрыяльныя каштоўнасці: грошы, машыну і г.д. Дуб, аказваецца, не любіць такія просьбы.

Пасля аповеду і папярэджання турысты абляпілі сваімі целамі ствол волата, міжвольна ўзяўшыся за рукі. Як і мне, нечакана кожнаму з нас захацелася адчуць цеплыню яго ствала, яго моц і трохсотгадовую мудрасць. Я прыцісінуўся да дрэва. Побач нехта нашэптваў неразборліва просьбу да дуба, і гэта зусім не здзіўляла. У гэты момант я чамусьці вырашыў, што просьба спраўдзіцца – дрэва пачуе. Далей мае думкі пацяклі павольна, дзіўным чынам растварыўшыся ў зеляніне разнога лісця, што, нягледзячы на невялікі ветрык, чамусьці зусім не варушылася. Я адчуў, што мне не хочацца ні пра што думаць; паддаўшыся гэтаму імпульсу, я проста расслабіўся, цалкам пусціўшы сябе па плыні нечага добрага і прыемнага.

Узнікла пачуццё абароненасці. Зніклі ўсе эмоцыі. Уяўляеце? Мне проста было добра і спакойна. Цела налілося прыемным цяжарам. Я атрымліваў асалоду ад гэтага. Я нібыта зліўся з шурпатай карой дрэва, праваліўшыся ў яе цяпло. Недзе ўдалечыні, на перыферыі свядомасці, насіліся думкі, але яны былі няважныя ў гэты момант, нават непатрэбныя.

З гэтага стану не хацелася выходзіць, хацелася проста дыхаць і глядзець у нікуды. Зрабіўшы над сабой намаганне, выклікаўшы з далёкага кутка свядомасці думкі, я намагаўся асэнсаваць тое, што адбылося са мной.

Разуменне прыйшло само сабой (а можа, мне сам дуб падказаў). Я і мае спадарожнікі апынуліся пад магутнай абаронай чагосьці бязмерна вялізнага, велічнага, чыстага і добрага, чагосьці такога, што з’яўлялася адначасова і матэрыяльным, і казачным. Дзякуючы гэтаму мы акунуліся ў той свет, у які па сваёй сутнасці імкнуліся, але ніяк не маглі патрапіць. Гэтае месца – душа вялікай маці, нашай прыроды, якая аблашчыла нас сваёй істотай. Яе правадніком для нас аказаўся гэты самы трохсотгадовы дуб-волат.

Цікава, ці зразумелі гэта мае спадарожнікі. Спытаць пра гэта я ні ў кога не рашыўся, ды ці варта гэта рабіць.
Шлях назад праляцеў неўзаметку. Нехта пераглядаў фота і відэа на тэлефоне, а нехта ішоў моўчкі. Як я думаю, кожны з нас дзякуючы гэтаму паходу атрымаў самы каштоўны досвед у жыцці – пагутарыў з прыродай не словамі ці выявамі, а душой. І ўсё дзякуючы дубу-волату, які раскінуў свае шматвяковыя галіны над маленькім мястэчкам у лесе, тут, ва ўрочышчы «Цясноўля» ў заказніку «Выдрыца».

Аўтар: Вадзім Кандрашонак

Фотаздымкі: Ігар Душын